Goddit boazu. Čuvges jurdagiiguin boahttevuođa birra.

Lean jo guokte gearddi geahčan "Å drepe en rein" dokumentára maid ráhkadii Paul Anders Simma. Dokumentára govvida Guoládaga sámiid dilit maŋimuš áiggiin. Lean ieš ge ollu dihten dáid diliid  man birra muitaluvvo filmmas  jo ovdal dán filmma. 

Lea váttis ain gávdnat rievttis sániid vai buorebut čilget daid dovdduid mat leat juste dál. 

In dieđe... Juo, mun álo dihten, dovden, ledjen oahpes dása man birra lea sáhka dán filmmas. Muhto liihka ártet oaidnit dakkár govaid, ja muitalusa TV:as. Dá ii buktá makkárge, ii ovttage positiivalaš jurddaga. Háliidan leat positiivalaččan, muhto go oainnán ná duohtaealligovaid ieža servodaga birra, de jávket visot positiiva jurdagat. 

Dát dokumentára ovddan buktá jur ášši nu mo lea duohtavuođas. Ja dát duohtavuohta suorgaha mu. Mun bálan dan ahte in dieđe maid vuorda iežan boahtte áiggis. Mus lei álo stuorra miella máhccat ruoktot, Lujávrái, ja bargat ieža servodaga várás. Muhto go oainnán dakkár filmma, de čilegasit ipmirdan ahte dilli lea duođalaš sámeservodagas ovtta ladje. Ii ge dušše sámeservodagas dilli lea nu, muhto jáhkán eará álgoálbmogiin maid, mat ásset Ruoššas. 

Leat váttis ja losses dovddut. Ovtta ládje mun galggan máhccat ruoktot, Lujávrái. Ja go logan dán mu Ruošša beal ustibiidda, ahte áiggun Lujávrái, de buohkat lohket: "Ale fal boađe ruovttuluotta! Maid don sáhtát bargat dáppe?"...

Juo, mun ráhkkistan buot eanemusta Lujávrri ja Guoládateatnamiid. Muhto olmmoš ferte goit sáhttit birget, iige dušše birget, muhto maiddái sáhttit bargat lássin juoidá bargat.... Váikko ástoáiggehommaid fuobmát. Nágodit dáiddálašvuođa ovddanit, jna. Olmmoš ii galgga dušše bargat vai birget (nágodit máksit rehkegiid, oastit biepmu), muhto olmmoš galggašii eallit ieža dihtii: gávdnat áiggi juoidá mállet, sárgut, dahje čálligoahtit romána, jna....

In dieđe... mus leat ollu ustibat Ruoššas, Guoladátnjárggas...Muhtimat leat lihkkostuvvan bures ovtta ladje go nágodit dinet dan máđe doarvái ahte sáhttet veahkehit vánnemiidda. Lea dehálaš veahkehit váhnemiidda, go dávjá dáin lea hejos bálkka, fuones dearvašvuohta, iešguđetge váttisvuođat ja muđuige lea buorre árbivierru veahkehit vánnemiidda juohke oktavuođas. 

Nu mo lohken leat ustibat maid dan dahket go sii lihkkastuvvan oalle bures dan eallimis. Muhto juste dáid ustibiid gaskas ii leat ovttaga lujávrilačča. Dahje, juo leat, muhto dat lujávrilaččat leat áiggá barggu dihte ledje fáren stuorra gávpogiidda. Dieppe dávjá dienas ollu buoret, muđui ealas sosiála eallin (kino, barat, teahterat, govvagallerejat, jna.). 

Lujávrris dan meastá ii gávdno. Guovdageainnu ektui Lujávrris mihá unnit kultuvralaš eallin! Guovdageainnus lea maid allalogut  barggohisvuođa, nu mo Lujávrris ja sámiid gaskkas. Muhto goit dáppe Norggabeal sápmelaš ja olmmoš birge, váikko sus ii lea barggu. Ruoššas, Lujávrris dahkat dan obba váttis. Dasa lásiin jugešvuohta... Leat ustibat mat leat mu ovttajáhkkasaččat, muhto dearvašvuođa ektui, ja olggos oaidnit leat logi jagi boarrasat go mun.
Ollu ustibat leat dárvvanan alkoholii, eai birge ii beaivvi ge alkohola haga....Lea váivvi, go nuorat leat veahážii mielde goddime ieža....Gii bat lea sivalaš dás? Olmmoš go ii nágot vuostildit alkohola? Vai lea go stáhta, go ii nágot doallat ieža lohppadusaid, jna?  Čuolbma... Muhtimat leat vuollanan, vuollaneaddje vuostildit, gáibidit, geahččalit buoredit iežas eallima... 

Lihkkus eai buohkat olles áiggi leat juhkame alkohola, ja leat barggu haga. 

Suorgahahtti govvidit oaivis maid son lea vuordime boahtte áiggis...    
  

Maid  sáhtán dán dilis bargat? Maid galggan bargat? Juo, lean sápmelaš Guoládatnjarggas, Lujávrris eret. Lean fárgga gearggame skuvlla dáppe Guovdageainnus...maid dasto galggan bargat? Go ii gávdno barggu maid háliidan bargat...   

Mun lean jo 28 jagi boaris. Ja dovddan iežan jo váibbán ollu jur dan dihte go ii leat makkár ge sullii čielgagova boahtevuođa ektui. 

In dieđe obbage maid galggan bargat jus fas boađán Lujávrái...Juhkat?! Nu mo ollusat dahket Lujávrris? Dan gal in hállit. Bargat Guoládaga Sámi Radios? Muhto dieppe eai sáhte sihkkarstit mange ládje bálkka  ja eará sosiála ortnegiid. Bargat muhtin ruošša medias? In jáhkke dieppe oažžun frija čállit sámeáššiid ektui. Čállit dábálaš áššiid birra? In dan birra mun smiehtan go álgen lohkat journalistaoahpu Sámi allaskuvllas. 


  
Loahpas. "Å drepe en rein"  dá lea ovtta dáin filmmain maid ovddan bukta čielga jurdaga. Obba buorre dokumentára.  

P.S. Lei áigumuš oanehaččat čállit domumentára birra, muhto fáhkka šattai meastá muitalus. :)